مدرسه علمیه حضرت قاسم بن الحسن(ع) تهران

«دیده ای وقتی آینه ای را در مقابل صورتت می گیری، می توانی به وضوح خودت را ببینی؟
حالا آئینه را نزدیکتر کن، نزدیکتر… نزدیکتر، بچسبان به چشمانت، دیگر هیچ نمی بینی! اما نه به خاطر اینکه تصویر تو در آیینه نیفتاده، بلکه از شدت نزدیکی است که دیگر نمی بینی! اصلاً انگار آئینه وارد مردمک چشمت شده است…

ندای « لن ترانی» خداوند هم از شدت ظهورش در این عالم است، و گرنه از رگ گردن هم به من و تو نزدیکتر است.»

«… و نحن اقرب الیه من حبل الورید» (ق/ 16)

      قسمتی از کتاب «رقص کوه» انتشارات شمس الشموس

تفسیر سوره «برائت» رهبر انقلاب اسلامی؛
روش اجتهادی در تفسیر برای پاسخ به مسائل اجتماعی
 

کتاب تفسیر سوره برائت از منظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به تازگی توسط انتشارات دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب اسلامی منتشر و در اختیار علاقمندان قرار گرفت. پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در این یادداشت روش تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را مبتنی بر این کتاب، به قلم حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی صابری معرفی  مینماید.
 
یکی از مهم‌ترین فعّالیّتهای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سالهای قبل از انقلاب و در دوران مبارزه برای شکل‌گیری حکومت اسلامی، برگزاری جلسات تبیین و تفسیر آیاتی از قرآن کریم بود که در آن به معرفی اسلام ناب برای قشرهای مختلف خصوصاً جوانان انقلابی می‌پرداختند. در واقع میتوان گفت هسته‌های مقاوم و استوار نهضت محصول همان جلسات و جلسات مشابهی بود که توسط حلقه‌ی یاران حضرت امام (ره) در نقاط مختلف تشکیل میشد و با معرّفی اسلام واقعی، روح مبارزه و تلاش برای برپایی حکومت اسلامی را در دل و جان جوانان بر می‌انگیخت.
پس از گذشت یکسال از جلسات تفسیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، در سال ۱۳۵۱ نوبت به تفسیر سوره برائت رسید، این سوره احتمالاً به دلیل اشتمال آن بر مضامین اجتماعی و تربیتی مورد توجّه ایشان قرار گرفت.
یکی از ویژگی‌های درس ایشان استفاده از روش اجتهادی در تفسیر آیات بود که در این روش مفسّر تلاش میکند تا با به‌کار بردن نیروی عقل، مقصود و مُراد آیه را دریابد. البتّه نکته‌ی قابل توجّه در روش تفسیری آیت‌الله خامنه‌ای این است که ایشان در کنار استفاده از روش تفسیر اجتهادی از روشهای ارزشمند دیگری همچون روش قرآن به قرآن و روش روایی نیز برای کشف مفهوم آیات بهره برده‌اند.
به عنوان نمونه در استفاده از روش قرآن به قرآن، ایشان ذیل آیه‌ی ۵۱ سوره‌ی برائت، برای تبیین مفهوم صحیح توکّل به آیات ۵۹ سوره‌ی عنکبوت، ۸۱ سوره‌ی نساء، ۷۱ سوره‌ی یونس، ۵۳ تا ۵۶ سوره‌ی هود، ۱۲ سوره‌ی ابراهیم و ۱۰ سوره‌ی مجادله پرداخته‌اند.
همچنین توجّه به روایات معتبر و استفاده‌ی گسترده از آنها برای فهم آیات نیز در بخشهای مختلفی از این تفسیر قابل ملاحظه است. مانند بحث روایی که ذیل آیه‌ی ۶۰ مطرح شده است.
یکی دیگر از نکات قابل توجّه در این جلسات، سبک تفسیری آیت الله خامنه‌ای(حفظه الله تعالی) بود. ایشان با توجّه به نیاز جامعه و مخاطب سبک اجتماعی - سیاسی با رویکرد هدایتی – تربیتی را برای شرح و توضیح آیات مدّنظرشان بر‌گزیده بودند. از ویژگی‌های مهمّ این گرایش تفسیری میتوان به نکات زیر اشاره نمود:

پرداختن به آیاتی از قرآن که مسائل اجتماعی را بیان میکند
عرضه‌ی مشکلات جامعه‌ی اسلامی به قرآن و جستجوی راه حلّ آنها
توجّه به جهت‌گیریهای عصری در مورد دشمن شناسی و جهاد با دشمنان اسلام و مسأله‌ی وحدت اسلامی
پرداختن به آموزه‌های تربیتی و ارشادی قرآن و توجّه به بُعد هدایتی آن
پرهیز از استفاده‌ی از روایات مجعول و خُرافی
تلاش برای بیان شرح و تفسیر آیات به زبانی ساده و قابل فهم برای عموم مردم
پاسخ به شبهات معاندان و مخالفان
 
همچنین برخی از مهم‌ترین ویژگیهای تفسیر سوره‌ی برائت عبارت است از:
 
برجسته نمودن مباحث اجتماعی قرآن
تحلیل بیماریهای اجتماعی و راه حلّ قرآنی آنها
ایده‌ی تشکیل حکومت اسلامی
پاسخگویی به شبهات قرآنی
بیان سنّتهای الهی
توجّه به تفسیر علمی قرآن
مباحث تقریب بین مذاهب اسلامی
نپرداختن به مباحث کم فایده
توجّه دادن به مسأله‌ی هدفمندی و هدایتگری قرآن

 یکی دیگر از امتیازات این تفسیر، ارائه‌‌‌ی نظرات و دیدگاههای نوآورانه‌ای بود که توسط آیت‌الله خامنه‌ای در این جلسات بیان میشد. به عنوان نمونه ذیل آیه‌ی ۶۹ و در تبیین جمله‌ی «کانوا أَشَدَّ مِنکُم قُوّة» میفرمایند: «مفسّران، از جمله صاحب مجمع البیان، غالباً آن را به قوّه‌ی بدنی معنا کرده‌اند؛ امّا آنچه به‌نظر بهتر می‌آید این است که قدرت سیاسی و اجتماعی آنها مراد است…».
در این جلسات عناوین و موضوعات بسیار مهمّی در زمینه مباحث علوم اسلامی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است که از آن  جمله‌ به موارد  ذیل میتوان اشاره نمود.
 
بحث و بررسی پیرامون مسأله‌ی اعتقاد به خدا و اصل توحید
اثبات ضرورت مبارزه با کفر و طاغوت
بررسی مسأله‌ی امتحانات الهی و اهداف آن
بررسی رابطه با اهل کتاب
بررسی غلبه‌ی اسلام بر سایر مکاتب
بررسی دیدگاه اسلام در مورد ثروت
بررسی و تبیین موضوع جهاد
پرداخت دقیق و موشکافانه به مسأله‌ی صدقه در اسلام
بررسی نتایج و آثار امر به معروف و نهی از منکر در جامعه
طرح و تبیین نشانه‌های مؤمنان

کتاب تفسیر سوره برائت با مقدمه‌ای فاخر درباره روش تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای توسط تیم تحقیقاتی به زیور طبع آراسته شده است که این یادداشت سعی داشت اطلاعات تخصصی ارائه شده در آن مقدمه را با زبانی ساده‌تر به مخاطبان ارائه دهد، طبیعی است که قرآن‌پژوهان و سایر علاقمندان برای آگاهی بیشتر در این زمینه به اصل مقدمه کتاب مراجعه نمایند.
بنابراین این تفسیر برای همه مشتاقان مباحث قرآنی و همچنین کسانی که میخواهند در زمینه معارف اسلامی به شناختی مفید و کاربردی برسند راهگشا خواهد بود.

سخنرانی آیت الله جاودان در حسینیه شیخ مرتضی زاهد

اگر آدم کیسه کشیده باشد و چرک‌های اخلاقیش را ریخته باشد و اخلاقش شُسته شده باشد و همین طور سعی کند که شاخ و برگ درخت اخلاق بد را بِکَند، نتیجه می‌دهد و می‌تواند نماز بخواند. این نماز می‌شود نماز درخور آخرت.

عبارت «سعی لها سعیها» را که در قرآن آمده‌است، به طور مکرر آیت‌الله حق‌شناس اینگونه معنا می‌کردند که سعی در خور آخرتی که می‌خواهد می‌کند. آخرت یک منزل همیشگی است. آیا نمازی که می‌خوانیم در خور آخرت بی‌نهایت هست؟ بعضی از نمازها هستند که صد تومان هم نمی‌ارزند. حالا آیا می‌خواهیم آخرت را برای این نماز بدهند؟
چه نمازی بخوانیم که درخور آخرت باشد؟ اعمالمان چگونه باشد که درخور آخرت باشد؟ اگر آدم کیسه کشیده باشد و چرک‌های اخلاقیش را ریخته باشد و اخلاقش شُسته شده باشد و همین طور سعی کند که شاخ و برگ درخت اخلاق بد را بِکَند، نتیجه می‌دهد و می‌تواند نماز بخواند. این نماز می‌شود نماز درخور آخرت. حالا نماز وزن دارد؛ می‌توانیم با این نماز، بهشت را بخریم. کار به جایی می‌رسد که فرد دائم در نماز است. افرادی که دائم در نماز هستند، درخور آخرت هستند.
لازمۀ رسیدن به عمل درخور آخرت، برچیدن اخلاق بد است، نه عمل بد. درست کردن عمل که قدم اول است! اصلاً وقتی من غیبت کنم که دیگر نمازی برای من نمی‌ماند! گناه کردن مثل این است که پای درخت رذائل اخلاقی آب بدهیم.
اخلاق خوب بلافاصله روی نماز تأثیر دارد و نماز را خوب می‌کند.

منبع:سایت شهید اوینی

روایات بسیار زیادى از ائمه اهل بیت علیهم السلام رسیده که فرموده اند:

«لا جبر و لا تفویض بل امر بین امرین »،

(نه جبر است ، و نه تفویض ، بلکه امرى است متوسط میانه دو امر).

و در کتاب عیون بچند طریق روایت کرده که چون امیرالمؤمنین على بن ابیطالب علیه السلام از صفین برگشت ، پیرمردى از آنان که با آن جناب در صفین شرکت داشت ، برخاست عرض کرد: یا امیرالمؤمنین : بفرما ببینم آیا این راهى که ما رفتیم بقضاء خدا و قدر او بود، یا نه ؟

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود:

بله اى پیرمرد، بخدا سوگند بر هیچ تلى بالا نرفتید، و به هیچ زمین پستى فرود نشدید، مگر به قضائى از خدا، و قدرى از او.

پیرمرد عرضه داشت :

حال که چنین است زحماتى را که تحمل کردم ، به حساب خدا مى گذارم ، یا امیرالمؤمنین ،

حضرت فرمود:

اى پیرمرد البته اینطور هم نپندار، که منظورم از این قضاء و قدر، قضا و قدر حتمى و لازم او باشد، چون اگر چنین باشد که هر کارى انسان انجام میدهد و یا نمی دهد همه به قضاء حتمى خدا صورت بگیرد، آن وقت دیگر ثواب و عقاب و امر و نهى (و تشویق) و زجر معناى صحیحى نخواهد داشت ، و وعد و وعید بى معنا خواهد شد، دیگر هیچ بدکارى را نمى توان ملامت کرد، و هیچ نیکوکارى را نمی توان ستود، بلکه نیکوکار سزاوارتر به ملامت می شود، از بدکار، و بدکار سزاوارتر می شود باحسان از آن کس که نیکوکار است ، و این همان اعتقادى است که بت پرستان ، و دشمنان خداى رحمان و نیز قدرى ها و مجوسیان این امت بدان معتقدند.

***************************************************************

در کتاب توحید از امام ابى جعفر و امام ابى عبد اللّه علیه السلام ، روایت آمده که فرمودند:

خداى عز و جل نسبت بخلق خود مهربان تر از آنست که بر گناه مجبورشان کند، و آنگاه به جرم همان گناه جبرى ، عذابشان کند، و خدا قدرتمندتر از آنست که اراده چیزى بکند، و آن چیز موجود نشود،

راوى مى گوید:

از آن دو بزرگوار پرسیدند: آیا بین جبر و قدر شق سومى هست؟

فرمودند: بله ، شق سومى که وسیع تر از میانه آسمان و زمین است .

***************************************************************

باز در کتاب توحید از محمد بن عجلان روایت شده ، که گفت :

به امام صادق علیه السلام عرضه داشتم :

آیا خداوند امور بندگان را بخودشان واگذار کرده ؟

فرمود: خدا گرامى تر از آنست که امور را بایشان واگذار نماید،

پرسیدم : پس می فرمائى بندگان را بر آنچه می کنند مجبور کرده ؟

فرمود: خدا عادل تر از آنست که بنده اى را بر عملى مجبور کند، و آنگاه بخاطر همان عمل عذاب کند.

**************************************************************

و نیز در کتاب نام برده از مهزم روایت آورده ، که گفت :

امام صادق علیه السلام بمن فرمود:

بمن بگو ببینم دوستان ما که تو آنان را در وطن گذاشتى و آمدى ، در چه مسائلى اختلاف داشتند؟

عرضه داشتم : در مسئله جبر و تفویض ،

فرمود: پس همین مسئله را از من بپرس ،

من عرضه داشتم : آیا خدایتعالى بندگان را مجبور بر گناهان کرده ؟

فرمود: خدا بر بندگان خود قاهرتر از این است ،

عرضه داشتم : پس ‍ امور را به آنها تفویض کرده ؟

فرمود: خدا بر بندگان خود قادرتر از این است.

پرسیدم : خوب ، وقتى نه مجبورشان کرده ؟ و نه واگذار بایشان نموده ، پس چه کرده ؟ خدا تو را اصلاح کند؟ (در اینجا راوى می گوید:) امام دو بار یا سه بار دست خود را پشت و رو کرد،

و مولف: معناى اینکه فرمود: (خدا بر بندگان قاهرتر از این است) این است که اگر قاهرى بخواهد کسى را بکارى مجبور کند، باید اینقدر قهر و غلبه داشته باشد که بکلى مقاومت نیروى فاعل را خنثى و بى اثر کند، تا در نتیجه شخص مجبور عملى را که او میخواهد بدون اراده خودش انجام دهد، و قاهرتر از این قاهر، کسى است که مقهور خود را وادار کند باینکه عملى را که وى از او خواسته با اراده و اختیار خودش انجام دهد، و خلاصه آن عمل را بیاورد، بدون اینکه اراده و اختیارش از کار افتاده باشد، و یا اراده اش بر خلاف اراده قاهر و آمر به کار رود.

*************************************************************

و باز در کتاب توحید از امام صادق علیه السلام روایت آورده ، که فرمود:

رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:

کسی که خیال کند خدا مردم را به سوء و فحشاء امر کرده ، بر خدا دروغ بسته است ، و کسی که بپندارد که خیر و شر بغیر مشیت خدا صورت مى گیرد خدا را از سلطنت خود بیرون کرده است .

دو روایت از کتاب طرائف درباره قضا و قدر الهى 

و در کتاب طرائف است ، که روایت شده : حجاج بن یوسف نامه اى به حسن بصرى ، و به عمرو بن عبید، و به واصل بن عطاء، و به عامر شعبى ، نوشت ، و از ایشان خواست تا آنچه درباره قضاء و قدر بایشان رسیده بنویسند.

حسن بصرى نوشت :

بهترین کلامى که در این مسئله بمن رسیده ، کلامى است که از امیرالمؤمنین على بن ابیطالب علیه السلام شنیده ام ، که فرمود:

آیا گمان کرده اى همان کسى که تو را نهى کرد، وادار کرده ؟ نه ، آنکه تو را بگناه وادار کرده ، بالا و پائین خود تو است ، و خدا از آن بیزار است .

و عمرو بن عبید نوشت :

بهترین سخنى که در قضاء و قدر بمن رسیده ، کلامى است که از امیرالمؤمنین على بن ابیطالب علیه السلام شنیده ام ، و آن این است که فرمود:

اگر دروغ و خیانت در اصل حتمى باشد، باید قصاص خیانتکار، ظلم و خیانتکار در قصاص مظلوم باشد.

و واصل بن عطاء نوشت :

بهترین سخنى که در مسئله قضاء و قدر بمن رسیده ، کلام امیرالمؤمنین على بن ابیطالب است ، که فرموده :

آیا خدا تو را براه راست دلالت مى کند، آنوقت سر راه را بر تو مى گیرد، که نتوانى قدمى بردارى ؟

و شعبى هم نوشت بهترین کلامی که در مسئله قضاء و قدر شنیده ام ، کلام امیرالمؤمنین على بن ابیطالب علیه السلام است که فرمود:

هر عملى که دنبالش از خدا بخاطر آن عمل طلب مغفرت مى کنى ، او از خود تو است ، و هر عملى که خدا را در برابر آن سپاس ‍ میگوئى ، آن عمل از خدا است .

چون این چهار نامه به حجاج بن یوسف رسید، و از مضمون آنها باخبر شد، گفت :

همه این چهار نفر این کلمات را از سرچشمه اى زلال گرفته اند.

****************************************************************

و در کتاب طرائف نیز روایت شده ، که مردى از جعفر بن محمد امام صادق علیه السلام از قضاء و قدر پرسید، فرمود:

هر عملى که از کسى سر بزند، و تو بتوانى او را بخاطر آن عمل ملامت کنى ، آن عمل از خود آنکس است ، و آنچه نتوانى سرزنش کنى ، آن از خدایتعالى است ، خدایتعالى به بنده اش ملامت مى کند، که چرا نافرمانى کردى ؟ و مرتکب فسق شدى ؟ چرا شراب خوردى ؟ و چرا زنا کردى ؟ اینگونه افعال مستند بخود بنده است ، و آن کارهائى که از بنده باز خواست نمیکند؟ مثلا نمى گوید: چرا مریض شدى ؟ و چرا کوتاه قد شده اى ؟ و چرا سفید پوستى ؟ و یا چرا سیاه پوستى ؟ از خداست براى اینکه مریضى و کوتاهى و سفیدى و سیاهى کار خداست .

و در نهج البلاغه آمده :

که شخصى از آنجناب از توحید و عدل پرسید، فرمود:

توحید این است که درباره او توهم نکنى ، و عدل اینست که او را متهم نسازى .

«تفسیر المیزان علامه طباطبایی/ جلد اول / ذیل تفسیر آیات 26 و 27 سوره بقره»

برگرفته شده از: ojeparvaz.blog.ir

قال الامام الصادق – علیه السّلام – : علیکم بتلاوة القرآن فان درجات الجنة علی عدد آیات القرآن فاذا کان یوم القیامة قیل لقاری القرآن اقرأ و ارقأ.
امام صادق – علیه السّلام – فرمودند: بر شما است تلاوت قرآن؛ به درستی که درجات بهشت به تعداد آیات قرآن است، پس زمانی که روز قیامت شود به قاری قرآن گفته می شود، قرآن بخوان و بالا برو
«وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۸۴۲»

دستیابی به کمال و سعادت جاودانه انسان که هدف نهایی از خلقت اوست در گرو فهم و درک و عمل به تعالیم حیات بخش قران کریم است.
لذا معاونت فرهنگی حوزه علمیه ی حضرت قاسم ابن لحسن (علیهما السلام) با استعانت از خداوند متعال و عنایات حضرت ولیعصر (عج) برای سومین سال متوالی محفل انس با قران کریم به منظور ترویج فرهنگ قرانی روز های شنبه و چهارشنبه از ساعت7:30 تا 8 ، نیم حزب قران با صوت و توسط اساتید محترم آیات تلاوت شده ، تفسیر می گردد.

حالت بده؟ اعصاب نداری؟ خسته ای؟ نا امیدی؟ آخه مگه بد نماز خوندی؟

*ببین هر جا تو زندگیت نقص دیدی(مادی و معنوی) به جای اینکه بپرسی خدایا مگه من چی کار کردم که اینهمه بدبختی میاد سراغم؟؟ بپرس خدایا مگه من بد نماز میخونم که اینهمه بدبختی میاد سراغم؟ بشین یه دو دو تا چهار تا بکن بیبین خوندن نمازت درست و حسابیه؟

*حالا باز تا اذان دادن ادامه بده کاراتو..به کی ضرر میزنی؟ به خدا؟انقده سوگلی داره خدا که نیازی به نماز تو نداره باز بگو با خودت که این خشکه مقدس بازیا چیه؟

*سجده میخای بری خودتو پرت نکن…پشتک که نمیخای بزنی…

*شما میخواید میوه بشورید جلو مهمون چه جوری میشورید؟ با ادب میشوری…سر حوصله…میوه رو پرت نمیکنی تو سبد! طرف داره وضو میگیره…همچین شالاپ شلوپ..چه خبرته؟ از دو متریش رد میشی آبیاری میشی! خدا بهت زور گفته؟ چته آخه؟

*مومن مصلا داره برای خودش…جایی که مومن نماز میخونه شرف پیدا میکنه… میخوای نماز بخونی سجاده داری؟ یا یه مهر میذاری وسط هال و د برو که رفتی؟

*وایسادی به نماز تکون نخور دیگه…یه کم این شونه ها رو بده پایین…آها حالا ماه شدی…چشمات چی؟ فقط یه جا رو نگاه کن…اونم نه روبروت…سرتو بنداز پایین…مظلوم نمایی کن واسه خدا…

*السلام علیکم و رحمه الله و برکاته…میبنده سجاده رو و د فرار…إ إ إ إ….رفت!!!!! کجا رفتی؟؟ پیش کی رفتی؟ دنبال کدوم کار مونده ای رفتی؟؟ مگه غیر اینه که همه چی دست خودمه؟؟

 *ناراحتی؟ یه جا خواستم خدایی کنم برای تو و بندگی تو رو ببینم؟ اینقدر با عجله!؟ اینقدر بی حوصله !

 
*حالا نری کلا نماز رو بذاری کنار بیافته گردن ما…با خودت بگی ولش کن من اصلا روم نمیشه دیگه نماز بخونم..این نمازی که من میخونم اصلا بهتره نخونم..چرا کرکره رو میدی پایین؟ چرا تعطیل میکنی؟ آقا جان خودش گفته : باز آ باز آ…هر آنچه هستی باز آ…