مدرسه علمیه حضرت قاسم بن الحسن(ع) تهران

ريشه اين همه اهميت شيعيان و بزرگان دين در مورد اربعين شهادت امام حسين عليه السلام چيست؟

1 . سيره امامان و بزرگان دين

روز چهلم شهادت امام حسين عليه السلام که همان روز بيستم صفر مي باشد از همان اولين سال واقعه کربلا 61 قمري روز تجديد غم و اندوه شيعيان و ارادتمند به خاندان اهل بيت عليهم السلام بوده است. عمل بزرگان دين، براي متدينين با اهميت است به گونه اي که مردم نگاهشان به گفتار و نحوه برخورد عالم ديني است که به چه چيز بهاء مي دهند تا آن را انجام دهند و از چه چيز مردم را باز مي دارد تا سراغش نروند. اگر عملي را عالمي تأييد کرد و يا بالاتر از آن خود ابتدا به ساکن اقدام کرد اين بعنوان يک سيره حسنه در بين مردم متدين جا افتاده و دنبالش را مي گيرند. اربعين هم از اين امر مستثنا نيست. در رأس بزرگان دين، ائمه بودند که اعمال مخصوصي را در اين روز دستور دادند به عنوان اين که مربوط به اربعين حسيني است نه صرف بيستم صفر بودن تا آخرين امام حاضر حضرت امام حسن عسکري عليه السلام که زيارت اربعين امام حسين عليه السلام را يکي از نشانه هاي مؤمن برشمردند.

2. زيارت مخصوصه در روز اربعين

يکي از مهمترين علل جايگاه ويژه اربعين در ميان شيعيان، همين روايت امام حسن عسکري عليه السلام بر فضيلت اين روز است که زيارت مخصوص امام حسين عليه السلام در روز اربعين را يکي از نشانه هاي شيعه بودن مطرح کردند.

تهذيب: از حضرت ابى محمد حسن بن على عسكرى عليه السّلام، روايت است كه فرمود: نشانه‏هاى مؤمن پنج چيز است: پنجاه و يك ركعت نماز، زيارت اربعين، انگشترى در دست راست كردن، پيشانى به خاك ماليدن، و با صداى بلند بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ* گفتن. (1)

مأثور از امام و روايت شده چنين‏         كاين پنج خصلت است علامت بمؤمنين‏

اول نماز پنچه و يك ركعت و دوم‏          انـگـشـتــر عقـيـق نـمـودن يـد يـمـيـن‏

سـوم بلند گفتن بسم‏ اللَّه‏ صلاة         چهـارم بـخـاك بهـر خـــدا سـودن جـبين‏

پنجم كه حق نصيب كند جمله مرد و زن‏       بـوسـيـدن مزار حسـيـــن روز اربـــعـيــن‏ (2)

بخاطر همين بسياري از شيعيان از اقصا نقاط جهان سعي دارند در اربعين خود را به قبر امامشان در کربلا برسانند و آنهايي هم که شرائط سفر ندارند آرزوي چنين زيارتي در دل دارند.

ائمه عليهم السلام براي ادامه اين مسير و از ياد نرفتن قيام خونين کربلا اين روز را بزرگ شمرده و از اولين زائر حسيني يعني جابر بن عبدالله انصاري - که در اولين اربعين خود را به قبر شهداي کربلا رساند - تجليل کردند. و کم کم روايات بسياري در زمينه ثواب زيارت امام حسين عليه السلام در روزهاي خاص و در تمام طول سال نقل شد.

3. عظمت مصيبت شهادت امام حسين صلوات الله عليه

اما چرا در بين ائمه علهم السلام به زيارت امام حسين عليه السلام تأکيد شده و باز در بين زيارات در طول سال زيارت اربعين جايگاه ويژه اي پيدا کرده است؟ بايد گفت: به علت شدت مصيبت شهادت امام حسين عليه السلام که مصيبةً ما أعظمها و أعظم رزيتها في الإسلام مصيبتي بوده که نه سابقه اي داشته و نه لاحقه اي. بنابراين فرق اين مصيبت با مصائب ديگر روشن است همانگونه که امام مجتبي عليه السلام به برادرش فرمود: لَا يَوْمَ كَيَوْمِكَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّه‏. (3) از طرفي قيام امام حسين صلوات الله عليه بايد زنده مي ماند تا خون مبارکش هدر نرود و لذا تمام تلاش ائمه بر آن بود که به نحوي ياد حضرت سيدالشهداء بر سر زبانها باشد.

در اين راه حتي از ابزار گريه و عزاداري به نحو احسن استفاده بردند. گريه هاي امام سجاد عليه السلام شاهد بر اين مدعي است. و اين که يکي از راههاي زنده ماندن ياد و هدف قيام امام حسين(عليه السلام) زيارت حضرت است چه از دور و چه از نزديک.

و اما چرا اربعين؟ زيرا اولين زيارت در روز اربعين صورت گرفت. البته قبل از آن هم بطور مخفيانه زيارت محقق شده بود اما بصورت آشکارا و رسمي ظاهرا اين اولين زيارت بوده است. به عنوان نمونه گزارش زيارت شهداي کربلا قبل از دفن شدن که توسط ابن نما تاريخ نويس قرن نهم در کتابش مثير الأحزان ذکر شده آورده مي شود:

و رويت إلى ابن عائشة قال‏ مر سليمان بن قتة العدوي مولى بني تميم بكربلاء بعد قتل الحسين ع بثلاث فنظر إلى مصارعهم فاتكأ على فرس له عربية و أنشأ-

مررت على أبيات آل محمد

فلم أرها أمثالها يوم حلت‏

أ لم تر أن الشمس أضحت مريضة

لفقد حسين و البلاد اقشعرت‏

و كانــوا رجـاء ثم أضـحوا رزيــــة

لقد عظمت تلك الرزايا و جلت‏ (4)

آورده‏اند كه «سليمان عدوى» در سومين روز شهادت حسين عليه السلام و ياران فداكارش بر كربلا گذر كرد و پس از تماشاى آن پيكرهاى به خون خفته و گلهاى پرپر شده مرثيه‏اى جانسوز بدين مضمون سرود:

مررت على أبيات آل محمّد          فلم ارها امثالها يوم حلّت‏

بر خانه‏ها و سراپرده خاندان محمد صلى الله عليه و آله گذر كردم و آنها را بسان روزگار پر افتخار

پيامبر آباد و آزاد و در امنيت و آرامش نديدم.

مگر نمى‏نگرى كه خورشيد جهان افروز در سوگ امام حسين عليه السلام و يارانش رنگ پريده و بيمار است، و زمين و زمان از اين سوگ سهمگين به لرزه در آمده و دگرگون شده است.

فرزندان ارجمند پيامبر همواره مايه اميد و پناهگاه مردم بودند، اما اينك فاجعه و مصيبتى بر آنان رفته است كه از همه مصيبت‏ها اندوهبارتر است‏.(5)

بنابراين ائمه عليهم السلام براي ادامه اين مسير و از ياد نرفتن قيام خونين کربلا اين روز را بزرگ شمرده و از اولين زائر حسيني يعني جابر بن عبدالله انصاري - که در اولين اربعين خود را به قبر شهداي کربلا رساند - تجليل کردند. و کم کم روايات بسياري در زمينه ثواب زيارت امام حسين عليه السلام در روزهاي خاص و در تمام طول سال نقل شد. (6) در پايان به ذکر يک روايت اکتفا مي شود:

حسن بن على بن فضّال، از ابو ايّوب خزّاز، از محمّد بن مسلم، از امام‏ ابو جعفر محمّد بن علي عليهماالسلام روايت كرده است كه فرمود: شيعه ما را به زيارت حسين بن علي عليه السلام امر كنيد، زيرا كه زيارت‏ او ويرانى و غرق و آتش‏سوزى و خورده شدن توسط درندگان را دفع ميكند، و زيارت‏ او بر كسى كه به امامت حسين از جانب خداى عز و جل معترف باشد فرض است. (7)

سيد روح الله علوي

بخش عترت و سيره تبيان

پي نوشت ها:

1. درر الأخبار با ترجمه‏، سيد مهدى و  سيد على رضا حجازى و محمد عيدى خسروشاهى‏، ص : 693

2.گنج حكمت يا احاديث منظوم‏، باقرى بيدهندى ص: 283

3. أمالي الصدوق‏، شيخ صدوق‏ ، المجلس الرابع و العشرون، ص 116

4. مثير الأحزان‏، ابن نما حلى‏، ص: 111

5.در سوگ امير آزادى-گوياترين تاريخ كربلا، على كرمى‏، ص 364 و 365

6. رجوع شود به کامل الزيارات ابن قولويه، وسائل الشيعه و مستدرک الوسائل و نيز بحار الانوار

7.من لا يحضره الفقيه- ترجمه غفارى‏، ج‏3، ص: 494