ملاک محجبه بودن و در نتیجه فرشته شدن
حجاب و عفاف رابطه بسیار نزدیکی با هم دارند و حتی برخی این دو واژه را مرادف هم از نظر کاربرد بیان کرده اند. بنابراین اینکه گفته شد محجبه ها فرشته اند اشاره به این رابطه عمیق بین حجاب و عفاف است و در صورت داشتن این خصیصه است که شخص مستحق کلام حضرت علی علیه السلام می شود . اما ابعاد این عفاف مختصرا به قرار زیر است:
الف ـ عفاف ذهن: نپروراندن ذهنیت گناه و معصیت در ذهن و پرهیز از فکر و خیالات باطل از توصیه‌های اسلام است. چراکه مقدمه و زمینه‌ساز سقوط انسان در ورطة گناه و ارتباط نامشروع ذهنیت‌سازی آن است. همان‌طور که در احادیث آمده است، برخی افراد بدون آنکه مرتکب عمل زشت زنا شوند، در خود ذهنیت زنا را می‌پرورانند و در فضای روحی زنا بسر می‌برند.
ب ـ عفاف نگاه: از دستورات مؤکد اسلام رعایت نگاه و پرهیز از نظرکردن به نامحرم است. چراکه بیشترین تأثیر منفی را بر دل می‌گذارد. با توجه به اهمیت مسأله، خداوند در سورة نور می‌فرماید: «و قل للمومنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم ان الله خبیر بما یصنعون». به مؤمنان بگو چشمهای خود را (از نگاه به نامحرمان) فروگیرند و دامن خود را حفظ کنند، این کار برای آنها پاکیزه‌تر است. خداوند از آنچه انجام می‌دهند آگاه است. همچنین در حدیثی پیامبر فرمود: «النظره سهم مسموم من سهام ابلیس» نگاه به نامحرم همچون تیری است که شیطان به قلب انسان می‌زند.
ج ـ عفاف گفتار: فقهای اسلامی تأکید دارند که برای زن جایز نیست صدای خود را بگونه‌ای خوش‌آهنگ، نازک و ملایم جلوه دهد که موجب تحریک نامحرم شود. علاوه بر این در برخورد با نامحرم از بیان کلمان و الفاظ احساسی و تحریک‌کننده بپرهیزد و در گفتار جدیت نشان دهد تا افراد ضعیف‌الایمان و بیماردلان سوء استفاده نکنند. با توجه به اهمیت مسئله، قرآن کریم خطاب به همسران پیامبر فرمود: «فلا تخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض و قلن قولا معروفا» با صدای نرم، بگونه هوس‌انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع نکنند بلکه به خوبی و شایسته سخن بگویید.
دـ عفاف در تعاملات رفتاری (در برخورد حسی): اسلام هرگونه ارتباط و برخورد حسی میان زن و مرد اجنبی را حرام کرده است. لذا مرد نمی‌تواند با هیچ عضوی از اعضاء خود با عضوی از اندام بدن زن نامحرم تماس حاصل نماید. از این رو مصافحه (دست‌دادن)، لمس کردن اعضاء بدن زن نامحرم حرام است. امام صادق (ع) می‌فرماید: «ما من احد الا و یصیب خطا من الزنا، زنا العینین النظر و زنا الفم القبله و زنا الیدین اللمس». هیچکس نیست مگر اینکه دچار بهره‌ای از گناه زنا می‌شود. زنای چشمها نگاه به نامحرم است و زنای دهان بوسیدن نامشروع و زنای دستها تماس دستها با بدن نامحرم است.
هـ ـ عفاف در رفتار و معاشرت: زن مسلمان علاوه بر پوشش ظاهری باید در نوع حرکات، برخوردها و حتی راه رفتن نیز زمینه سوءاستفاده افراد اجنبی و هوسباز را از میان ببرد. برخوردهای سنگین توأم با متانت، شرم و حیا، تواضع و وقار، کم‌گویی و پرهیز از گشاده رویی مفرط، برخوردهای جلف، معاشرت دوستانه و اختلاط با مرد بیگانه بر یک زن مسلمان لازم است. در سوره نور آمده است: «و لایضربن ارجلهن لیعلم ما یخفین من زینتهن» نباید زنان هنگام راه رفتن پای خود را بر زمین بکوبند تا زینت پنهانشان دانسته شود.
و ـ عفاف در زینت: زن مسلمان باید علاوه بر پوشش اعضاء و اندام خود هر نوع زیور و زینت را از معرض دید نامحرمان پنهان سازد و از هرگونه آرایش و خودنمایی در برابر افراد بیگانه و اجنبی بپرهیزد تا زمینه جلب توجه و تحریک آنان فراهم نشود. با توجه به اهمیت مسئله در سوره نور خداوند می‌فرماید: «و قل للمؤمنات یغضضن من ابصارهن و یحفظن فروجهن و لایبدین زینتهن الا ما ظهر منها…» (ای رسول ما) زنان مؤمنه را بگو تا چشمها و فروج و اندامشان را محفوظ دارند و زینت و آرایش خود را جز آنچه قهراً ظاهر می‌شود، در برابر بیگانه آشکار نسازند.
ی ـ عفاف در پوشش: حکم وجوب حجاب زن در برابر نامحرم یکی از احکام مسلم اسلام است که دربارة آن تردیدی نیست. در قرآن کریم روایات و احکام فقهی به این مسئله و کیفیت آن اشاره شده است.
بنابراین حفظ چشم، گوش، قلب و تمامی اعضا و جوارح از هرگونه خطا و گناه عفاف است که حاصل این عفت و حجاب درونی، پوشش ظاهری است.