مدرسه علمیه حضرت قاسم بن الحسن(ع) تهران

چرا بر صلوات پيش و پس از دعا تأكيد شده است؟ تفاوت صلوات خدا بر پيامبر اكرم‏ صلي الله عليه و آله و سلم و صلوات خدا بر مؤمنان چيست؟ يكم. معني صلوات بر پيامبرصلي الله عليه و آله و سلم اين است: «خدايا رحمتت را بر پيامبر و آل او نازل فرما». وقتي رحمت بر پيامبرصلي الله عليه و آله و سلم نازل شود، به ديگران هم مي‏رسد، چون او مجراي فيض است و اگر قرار است خيري به ديگران برسد، نخست بايد به عنوان رحمت خاصه، بر آن حضرت نازل شود و سپس بر ديگران فرود آيد. امام علي(عليه‌السلام) مي‏فرمايد: دعاها يا حاجتهاي خود را به صلوات بر رسول خدا محفوف (دربرگرفته و پيچيده) كنيد، زيرا صلوات بر آن حضرت دعايي مستجاب است و چنين نيست كه خداوند يكي از دو حاجت را بر آورد و ديگري را رد كند. امام سجاد(عليه‌السلام) در صحيفه سجاديه، روش دعا و طلب حاجت را به ما مي‏آموزد. در بسياري فقرات ادعيه آن حضرت، صلوات بر پيامبرصلي الله عليه و آله و سلم مشاهده مي‏شود و هرچه از خدا مي‏خواهد، پيش يا پس از

آن صلوات است، چون خدا در پرتو صلوات، دعاي همراه آن را هم مستجاب مي‏كند. دوم.

115%;">. اين مسئله در سوره مباركه احزاب بازگو شده است؛ يعني هم صلوات خدا و ملائكه بر پيامبرصلي الله عليه و آله و سلم و هم صلوات آنان بر مؤمنان آمده است. صلوات خدا كه صفت فعل اوست، همان نوراني كردن است. وقتي توفيقي نصيب انسان شد و در فضاي دل تاريكي احساس نكرد، معلوم مي‏شود كه صلوات خداوند و فرشتگان نصيب او شده است. خداي متعال در تجليل از پيامبرصلي الله عليه و آله و سلم مي‏فرمايد: ﴿اِنّ اللّه و ملئكته يصلّون علي النبي… ) وقتي خدا بخواهد بر پيامبر بزرگ خود صلوات بفرستد، همه فرشتگان را با خود همراه مي‏كند؛ مانند اينكه وقتي مهمان عزيزي وارد شهري مي‏شود، شخصي كه مي‏خواهد از او به بهترين وجه تجليل كند، با همه دوستان و آشنايان به ديدار او مي‏رود. هم‏چنين خداي متعال در تجليل از مؤمنان و صلوات بر آنان مي‏فرمايد

: ﴿هُوَ الّذي يُصلّي عليكم و ملئكتهُ ليُخرجكُمْ من الظُلماتِ

اِلي النّور) ¹يعني خدا و فرشتگان، جداگانه بر مؤمنان درود مي‏فرستند. تفاوت اين دو صلوات اين است كه چون پيامبرصلي الله عليه و آله و سلم، خود نور و مصداق كامل ﴿و جعلنا له نوراً يمشي به في‏الناس) است، خداي سبحان درباره ايشان به مسئله خروج از ظلمتها و رسيدن به نور مطلبي بيان نفرمود؛ ولي درباره مؤمنان فرمود: خداوند و فرشتگان بر شما درود مي‏فرستند تا شما را از ظلمتها به نور برسانند، پس صلوات خدا به معني نوراني كردن و به نور رساندن است. بنابراين، اگر توفيق اطاعت و انجام تكاليف شرعي نصيب ما شد و از احكام و آداب عبادات، كم و بيش به حكمت آنها راه يافتيم، بايد بدانيم كه صلوات خدا و فرشتگان نصيب ما شده است، در غير اين صورت دچار لغزش و گرفتار گناه شده‏ايم. وقتي مؤمن نوراني شد، هم راه خود را مي‏بيند و هم مي‏تواند راهبر ديگران باشد. امام علي(عليه‌السلام) مي‏فرمايد: «ليسَ في البرقِ الخاطفِ مستمتعٌ لمنْ يخوضُ في الظلمةِ» براي انساني كه در تاريكي فرو رفته و مسافري كه در شب تاريك ره گم كرده، رعد و برقِ لحظه‏اي

مفيد نخواهد بود. انسان دنيازده مانند كسي است كه در تاريكي فرو رفته باشد، براي چنين شخصي نوري كه گاهي در دل مي‏جهد و خاموش مي‏شود، چندان مفيد نيست. در روايتي شريف از معصوم(عليه‌السلام) ذيل آيه ﴿وَ ما تشاؤون اِلاّ اَنْ يشآء اللّهُ) نقل شده است: «بَل قُلوبنا أوعيةٌ لمشيّة اللّهِ»دلهاي ما ظرف اراده خداست. خداي سبحان اگر بخواهد كار مشخصي انجام دهد. با اراده انجام مي‏دهد. اراده خدا صفت فعل و زايد بر ذات اوست و در موجود ممكن و مظهر ظهور مي‏كند. آن مظهر، قلب معصوم اولياي الهي است. لذا مرحوم استاد علامه طباطبايي(قدس‌سرّه) مي‏فرمود: معناي صلوات بر محمد و آل‏محمد(عليهم‌السلام) اين است كه خدايا رحمتت را بر آنان فرو فرست تا از آنان به ما برسد . اگر قرار است رحمتي ببارد، ابتدا بر اين خاندان نازل مي‏شود و سپس به ديگران مي‏رسد، از اين‏رو طلب رحمت مستلزم اجابت دعاست. اين سخن بلند از مرحوم سيد حيدر آملي نقل شده است  كه

درباره حضرت ولي‏عصر(ارواحنا فداه) گفته مي‏شود: «بيُمنهِ رُزق الوري و بوجوده ثبتت الأرض و السماء»  به يمن وجود امام عصر(عج) جهانيان روزي مي‏خورند و به پاس وجود او آسمان و زمين برجاست، پس همه بركات از اين خانواده به سايرين مي‏رسد. 

برگرفته از کتاب نسیم اندیشه نوشته آیه الله جوادی آملی  صفحات 90 تا 94