زمينه سازان ظهور
يكى ازوظايف مهم درعصر غيبت، زمينهسازى براى ظهور حضرت مهدىعليه السلام است. چگونه مىتوان براى ظهور مهدىعليه السلام زمينهسازى كرد؟ زمينهسازان ظهور چه ويژگىهايى دارند؟
تحقق انقلاب عظيم حضرت مهدى عليهالسلام، به عنوان بزرگترين تحولى كه بشريت در حيات خود خواهد ديد، بر پايههايى استوار است كه يكى از مهمترين آنها، فراهم شدن ياران،
همراهان و همرزمانى است كه تا پاى جان براى اجراى اهداف او از پاى ننشينند.
بازشناسى اين عامل ما را در راه شناخت آن حاكميت سترگ، كمك خواهد كرد و آنگاه است كه در پى شناخت، سر بر جيب تفكر خواهيم برد و خويشتن را با آن شرايط و ويژگىها، محك خواهيم زد و از خود خواهيم پرسيد: آيا ما خود را براى آن روزگار آماده ساختهايم؟ شايد آن روز، همين فردا باشد. با فهم اين ويژگىها، در خواهيم يافت كه پاى رفتن اين راه را داريم يا نه و آن روز موعود، در مقابله حق با باطل، در كدامين جبهه خواهيم بود.
با سيرى در بوستان كلام معصومين عليهمالسلام، اين ويژگىها به خوبى فرا روى ما قرار خواهد گرفت؛ پس بياييم وضوى عشق و دلدادگى گرفته، پاىافزار تعلقات از جان خويش برگرفته، قدم در اين گلستان پرگل نهيم؛ باشد تا در پايان، دستهگلى خوشبو، حاصل اين گشت وگذار باشد.
در ره منزل ليلى كه خطرهاست در آن شرط اول قدم آن است كه مجنون باشى
اين ويژگىها را مىتوان اين گونه برشمرد:
1. شناخت پروردگار
خداوند متعال، فلسفه اساسى آفرينش انسانها را عبادت و بندگى معرفى كرده « ذاريات، آيه 56» و اين مهم، تنها زمانى حاصل مىگردد كه شناخت آن ذات مقدس، فراهم آيد و پس از شناخت خداوند است كه راه هموار شده، موانع برطرف مىگردد.
ياران مهدى عليهالسلام از كسانى هستند كه خداوند را آن گونه كه شايسته است، شناختهاند. على عليهالسلام، اين شناخت والاى خداوند را در ايشان، اين گونه توصيف كرده است: «مردانى مؤمن كه خدا را چنان كه شايسته است، شناختهاند و آنان، ياران مهدى عليهالسلام در آخرالزمانند». « بحارالانوار، ج 57، ص 229.»
امام صادق عليهالسلام، ششمين ستاره فروزان سپهر ولايت، قلبهاى آنان را بسان پولاد دانسته،
مىفرمايد: «آنان مردانىاند كه دلهايشان گويا پارههاى آهن است؛ هيچ ترديدى نسبت به ذات خداوند، قلبهايشان را نيالايد و (قلبهايشان) از سنگ سختتر است». « بحارالانوار، ج52، ص307»
بنابراين، اولين قدم براى قرار گرفتن در صف ياران مهدى عليهالسلام، شناخت پروردگار است. اگر اين قدم برداشته شد، نوبت قدم بعدى است و آن، شناخت امام است.
2. شناخت امام زمان عليهالسلام
اگر چه شناخت امام، در هر زمان، بر پيروان لازم و ضرورى است؛ ولى چيزى كه شناخت رهبر آخرين را از اهميتى دو چندان برخوردار مىسازد، شرايط ويژه آن است. ولادت پنهان، زيست پنهان و امتحانات سخت و دشوار، بر حساسيت و سختى اين معرفت افزوده است؛ به ويژه كه پس از شناخت خداوند، اصل شناخت امام، بسيار دشوار و طاقتفرساست
و مرغ انديشه عموم مردم را توان پرواز تا آن قله رفيع نيست. كسى كه مىخواهد از ياران حضرت مهدى عليهالسلام باشد، ناگزير مىبايست قدم دوم را نيز ثابت و استوار بردارد و شناخت آن حضرت را در رأس برنامههاى خود قرار دهد؛ به گونهاى كه حاصل اين معرفت و شناخت، آن باشد كه آن حضرت را همواره ناظر و شاهد اعمال و رفتار خود بداند.
ياران مهدى عليهالسلام، امام خويش را به بهترين وجه مىشناسند و اين شناخت آگاهانه، در تمامى وجودشان رسوخ كرده است. بنابراين، يار مهدى عليهالسلام شدن، بدون شناخت آن حضرت، امكانپذير نخواهد بود.
در روايات فراوانى چنين آمده است: «هر كه بميرد و امام زمان خويش را نشناسد، مرگش مرگ جاهليت باشد» و هر كس از دنيا رود، در حالى كه آشنا به امام خويش باشد، همانند كسى است كه در خيمه قائم عليهالسلام در خدمت آن حضرت باشد. « غيبت نعمانى، دارالكتب الاسلاميه، ص 331.»
اگر چه حضرت در پس پرده غيبت و پنهانزيستى است، ولى هرگز از چشم معرفت و شناخت انسانها، پنهان و غايب نيست و آن چه از ما خواسته شده، ديدن آن حضرت با بصيرت و آگاهى است؛ نه با چشم سر؛ آن گونه كه عدهاى تمام همتشان ملاقات با آن حضرت است؛ غافل از اين كه اگر معرفت به آن حضرت نباشد، ديدن ايشان فايده كاملى نخواهد داشت و كم نبودند كسانى كه همواره جمال پيامبر صلىاللهعليهوآله و ائمه عليهمالسلام را زيارت مىكردند، ولى بهره معرفتى چندانى از آن معصومان عليهمالسلام نبردند.
امام صادق عليهالسلام مىفرمايد: «هر آن كس كه امامش را شناخت و قبل از قيام او چهره در خاك كشيد، به سان كسى است كه در سپاه آن حضرت، خدمتگزارى خواهد كرد؛ نه، بلكه به سان كسى است كه زير پرچم آن حضرت است». « كلينى، كافى، دارالكتب الاسلاميه، ج 1، ص 371»
بنابراين، اگر چه شوق ديدار آن حضرت و سعادت ديدنش، از اهميت بسيارى برخوردار است، ولى از آن مهمتر، شناخت و معرفت امام است كه حاصل آن، ارتباط روحى و سنخيت با آن امام همام است.
امام صادق عليهالسلام با تأكيد، شيعيان را به شناخت خداوند، پيامبر و حجتهاى الهى فرا خوانده، اين گونه توصيه فرموده است: «خدايا! خويشتن را بر من آشنا ساز كه اگر تو خود را به من نشناسانى، من فرستاده تو را نتوانم شناخت. بار خدايا! رسول خويش را به من بشناسان كه اگر تو رسول خود را به من نشناسانى، من هرگز از حجت تو آگاه نخواهم شد. پروردگارا! مرا از حجت خويش آگاه ساز كه اگر تو حجت خود را به من نشناسانى، در دينم دچار گمراهى خواهم گشت». « كمال الدين و تمام النعمه، ج 2، ص 342.»
اين دعا، از حضرت مهدى عليهالسلام نيز نقل شده كه اين، نشان از اهميت آن دارد. « كمال الدين، ج 2، ص 512»
3 اطاعت محض از خداوند و اولياى او
پس از شناخت خداوند و امام زمان عليهالسلام، نوبت عملياتى ساختن اعتقاد و تبلور حقيقى
آن، در اطاعت محض از آن انوار پاك است.
همسو كردن رفتارها، نيتها و جهتگيرىها، طبق خواست رهبر، از مهمترين ويژگىهاى رهروان است.
اگر كسى در مرحله شناخت، در حد ممكن، معرفت كسب نمود، در مرحله اطاعت نيز دچار ترديد نخواهد شد؛ حال آن كه اگر كسى در آن مرحله، دچار ترديد و نقصان شد، در مرحله اطاعت، هرگز پيرو خوبى نخواهد بود.
اطاعت از امام، از جنس اطاعت از خداوند متعال است؛ زيرا وقتى كلام الهى در دشت جان مؤمنان طنين انداخت، خداوند اطاعت پيامبر و امامان عليهمالسلام را در طول اطاعت از خود ذكر كرده است؛ «اطاعت كنيد خداوند را و اطاعت كنيد پيامبر را و همچنين اولى الامر از خودتان را». « نساء، آيه 59»
اگر چه اكنون حضرت مهدى عليهالسلام در پس پرده غيبت است، اما اراده و فرمانش را مىبايست گردن نهاد؛ زيرا اگر كسى اكنون از دستورات آن حضرت اطاعت كرد، در زمان ظهور نيز چنين خواهد بود.
رسول گرامى اسلام صلىاللهعليهوآله در اين باره مىفرمايد: «خوشا به حال كسى كه به حضور «قائم» باريابد و حال آن كه پيش از قيام نيز پيرو او باشد؛ با دوست او، دوست و با دشمن او، دشمن و مخالف باشد و با رهبران و پيشوايان هدايتگر پيش از او نيز دوست باشد. آنان، همنشين و دوستان من و گرامىترين امت من در نزد من هستند». « شيخ طوسى، كتاب الغيبه، ص 456 »
4. احترام خالصانه
از آن جايى كه امام را حقى بزرگ بر گردن پيروان است، خداوند احترام او را بر پيروان لازم كرده است. از اين رو، هر آن چه مايه بزرگداشت او مىشود، توسط ياران آن حضرت انجام مىگيرد. آنان، اين روحيه را در زمان غيبت، در خود ايجاد كردهاند تا در زمان ظهور نيز با اين ملكه نفسانى، همواره و در همه امور، احترام آن حضرت را نگه دارند.
ائمه عليهمالسلام به عنوان معلمان انسانها، هرگز از اين مهم غفلت نكردهاند و عظمت آخرين معصوم عليهالسلام، آنها را به تكريم و احترام واداشته است.
وقتى دعبل خزاعى، قصيدهاى نزد امام رضا عليهالسلام خواند كه در فرازهايى از آن به حضرت مهدى عليهالسلام اشاره شده بود، حضرت به احترام ذكر نام مقدس وى، متواضعانه برخاسته، دست بر سر نهاد و براى فرج قائم آل محمد دعا كرد. « صافى گلپايگانى، منتخب الاثر، ص 640»
به راستى كسى كه از احترام اندكى، مثل برپا خاستن، هنگام شنيدن نام آن حضرت، كوتاهى مى كند، چگونه مىتواند در عصر ظهور، به تكريم آن حضرت پرداخته، از جان خود بگذرد؟
از امام صادق عليهالسلام سؤال شد: چرا به هنگام شيندن نام «قائم»، لازم است برخيزيم؟ آن
حضرت فرمود: «براى آن حضرت، غيبتى طولانى است و اين لقب، يادآور دولت برحق آن حضرت و ابراز تأسف بر غربت اوست. از اين رو، آن حضرت از شدت محبت و مرحمتى كه به دوستانش دارد، به هر كس كه حضرتش را به اين لقب ياد كند، نگاه محبتآميزى مىكند و از تجليل و تعظيم نسبت آن حضرت است كه هر بنده خاضعى، در مقابل صاحب عصر خود، هنگامى كه مولاى بزرگوارش به سوى او بنگرد، از جاى برخيزد؛ پس بايد برخيزد و تعجيل در فرج امر مولايش را از خداوند طلب كند». « صافى گلپايگانى، منتخب الاثر، ص 640»
علاوه بر حكمت ياد شده، حكمت اجتماعى آن نيز نبايد مورد غفلت قرار گيرد و آن، آمادگى افراد در هر آن، براى قيام، مبارزه و جهاد در راه تحكيم عدالت اجتماعى و حفظ حقوق انسانهاست.
شيعه منتظر- بلكه هر مسلمان- در عصر غيبت، بايد همواره داراى چنين هدفى باشد
و در راه تحقق آن، به وسايل گوناگون بكوشد و اين آمادگى را داشته باشد كه هرگاه، نام پيشواى قيام (قائم) ذكر مىشود، به پا خيزد و آمادگى همه جانبه خويش را نشان دهد و اين آمادگى را هميشه به خود و ديگران تلقين و در خود و ديگران تحكيم كند.
5 انتظار راستين
باور داشتن انتظار راستين كه اساس شخصيت ياران مهدى عليهالسلام را شكل مىدهد، پيشينهاى بس طولانى در تاريخ شيعه دارد. اگر چه اين انتظار حياتبخش، در فرهنگها و اديان گذشته نيز مورد توجه و اهتمام بوده است، ولى آن گاه به خود جهت گرفته و مصداق يافته كه آخرين فرستاده الهى، بر بام نبوت، بانگ بر آورده و انسانها را به روزگارى سراسر نور، نويد داده است؛ دنيا به پايان نرسد؛ مگر اين كه امت مرا مردى رهبرى كند كه از اهلبيت من است و به او مهدى گفته مىشود».
اكنون قرنها از آن بانگ ملكوتى مىگذرد؛ ولى همچنان طنين دلنشين و اميدبخش آن نداى ملكوتى، در گوش انسانهاست و اين بشارت بزرگ، زندگى مردمان را در عصر پايدار و بلند انتظار، با تاريخى روشن از نمودها و جلوههاى فكرى و عملى، روز به روز، به آن دروازه روشنايى، نزديكتر مىسازد.
آن چه در اين رهيافت، از ارزشى بس بلند برخوردار است، زمينهسازى براى ايجاد آن حكومت موعود است؛ اگر چه زمان برپايى آن، از اسرار الهى و تنها در اراده خداوند است.
انتظار به معنى چشم به راه بودن و درنگ كردن، به اميد پيشامدى خاص و به بيان ديگر، كيفيتى روحى است كه موجب به وجود آمدن حالت آمادگى براى چيزى است كه انتظار دارند و ضد آن، يأس و نااميدى است.
اين انديشه، در فرهنگ مهدويت، بيش از هر چيز مشتمل بر عنصر خوشبينى، نسبت به جريان كلى نظام طبيعت و سير تكاملى تاريخ و اطمينان به آينده و طرد عنصر بدبينى نسبت به پايان كار بشر است كه طبق بسيارى از نظريهها و فرضيهها، فوقالعاده تاريك و ظلمانى است.
اميد وآرزوى تحقق اين نويد كلى جهانى- انسانى، در روايات اسلامى، «انتظار فرج» خوانده شده و عبادت- بلكه برترين عبادات- شمرده شده است.
پيامبر اكرم صلىاللهعليهوآله و ائمه عليهمالسلام، بر انتظار آن روز موعود و لحظهشمارى در فرارسيدن حكومت حق كه تنها به دست آن حضرت تشكيل مىگردد، تأكيد فراوانى كرده، آن را از اصول اساسى ديندارى شمردهاند و پاداشهاى بزرگى براى منتظران آن بيان كردهاند. از همين رو، عالمان بزرگ، انتظار را يكى از وظايف مهم مردم در عصر غيبت و عنصرى اساسى در زمينهسازى و حفظ روحيه مناسب، براى درك زمان ظهور، ذكر كردهاند و همواره مؤمنان را به رعايت اين وظيفه خطير با گفتار و كردار، ترغيب مىكردند.
درباره انتظار فرج و ارج و اهميت آن، احاديث فراوانى از پيشوايان معصوم عليهمالسلام، روايت شده است. پيامبر گرامى اسلام صلىاللهعليهوآله مىفرمايد: «برترين كارهاى امت من، انتظار فرج، از
خداى عزوجل است». « كمال الدين و تمام النعمه، ص 644»
بنابراين، انتظار از نوع عمل و كار است. امام صادق عليهالسلام مىفرمايد: «هر كس كه بخواهد از ياران قائم عليهالسلام شود، بايد كه منتظر باشد و با خوىهاى پسنديده عمل نمايد و با چنين حالى، منتظر باشد و هرگاه بميرد و پس از مردنش، قائم عليهالسلام به پا خيزد، پاداش او همچون كسى خواهد بود كه در دوران حكومت، آن حضرت را درك كرده باشد». « غيبت نعمانى، ص 200»
در احاديث فراوانى آمده است كه انتظار فرج و چشم داشتن به ظهور، بايد با مواظبت بر وظايف شرعى و فضايل اخلاقى همراه باشد و آمادگى براى درك ظهور حضرت مهدى عليهالسلام، در مفهوم انتظار نهفته است و اين، كاملًا با برداشت ناصحيح از انتظار كه ثمرهاش رخوت و سستى جامعه است، متضاد خواهد بود.
6. آمادگى براى خدمت به مهدى عليهالسلام
آنان كه وجودشان سرشار از عشق خداوند و اولياى اوست، اگر عصر ظهور را درك كنند، بزرگترين افتخارشان خدمت به مهدى آلمحمد عليهمالسلام خواهد بود.
شايد باور كردن اين سخن مشكل باشد كه رئيس مذهب شيعه كه هزاران دانشمند، زانوى ادب و دانشجويى در محضر كلامش بر زمين مىنهادند و شاگردان ادبستانش، عقابان تيزپرواز آسمان انديشه و علم بودند، آن گاه كه نام آخرين ذخيره الهى نزدش برده مىشود، با حسرتى برآمده از عمق جان و آرزويى بىمانند، آهى از نهاد برآورده، مىفرمود: «اگر او را درك كنم، در تمام روزهاى زندگانىام، خدمتگزار او خواهم بود». « كمال الدين و تمام النعمه، ص 245»
هر كس كه بخواهد در آن روزگار، خدمت به آن حضرت نصيبش گردد، مىبايست در دوران غيبت، خدمت به آن حضرت و ياران او را سرلوحه كارهاى خود قرار دهد.
بىترديد، خادمان دوران ظهور، همان خادمان دوران غيبتند و خشنود كردن آن حضرت، با هر رفتارى
كه انجام شود، بزرگترين خدمت به اوست؛ همانگونه كه نگران ساختن و اذيت و آزار وى، با رفتارى ناشايست، خيانتى بس عظيم است.
پس يك منتظر راستين و علاقهمند به حضرت مهدى عليهالسلام، مىبايست تمامى لحظههاى زندگىاش را در خدمت به او سپرى نمايد.
7 خودسازى و ديگرسازى
شكى نيست كه ديندارى در عصر غيبت حضرت مهدى عليهالسلام، از هر زمان ديگرى، مشكلتر و طاقت فرساتر است. امام صادق عليهالسلام از آن سوى قرنها، سختى اين دوران را اين گونه تصوير نموده است:
«صاحب اين امر را غيبتى است كه در آن، هر كس از دين خود دست بر ندارد، همانند كسى است كه با كشيدن دست خود به ساقه فتاد (كه بوتهاى تيغدار است)، خارهاى آن را بسترد». سپس آن حضرت، مدتى سر به زير افكنده، فرمود: «صاحب اين امر، داراى غيبتى
است؛ پس بنده خدا بايد پرهيزگارى و تقوا پيشه كند و به دين خود پايدار باشد …». « كافى، ج 1، ص 335»
اگر چه آزمايشهاى دينى براى همه ايمان آورندگان، در همه زمانها، قانونى الهى است، اما در عصر غيبت، تمامى عوامل دست به دست هم داده، اين آزمايش را به كمال خود رسانده است. در اين دوران است كه نگه داشتن دين، بسيار دشوار است و بيشتر مردم، به انگيزههاى گوناگون، ايمان دينى خويش را در زندگى از دست مىدهند و دين را كنار مىگذارند.
گسترش زمينههاى ناباورى، افزايش انگيزههاى انحراف و گريز از دين و ستيزهجويىهاى دشمنان با دينداراى، از مهمترين عوامل اين آزمايش است.
آنان كه در اين گردابهاى ترسناك، دين خود را حفظ مىكنند، از شأن و رتبهاى بس رفيع برخوردار خواهند بود.
پيامبر اكرم صلىاللهعليهوآله فرمود: «اى على! بزرگترين مردمان در ايمان و يقين، كسانى هستند
كه در واپسين روزگار مىزيند؛ پيامبرشان را مشاهده نكرده، امامشان پنهان است؛ پس به سبب خواندن خطى بر روى كاغذ، ايمان مىآورند». « غيبت نعمانى، ج 1، ص 288»
انسان اين دوران، بر خلاف انسان معاصر پيامبر صلىاللهعليهوآله، از تمامى دريافتهاى حسى به دور است و تنها بر اساس درك عقلى و تاريخى، پيامبر صلىاللهعليهوآله و ائمه عليهمالسلام را مىشناسد و به رسالت و امامت آنان ايمان مىآورد.
امام سجاد عليهالسلام در اين باره مىفرمايد: «به درستى كه مردمان زمان غيبت مهدى عليهالسلام كه امامتش را باور دارند و منتظر ظهور اويند، از مردمان همه زمانها برترند؛ زيرا چنان عقلها، فهمها و شناخت آنان قوت بخشيده شده كه غيبت نزد آنان، همچون ديدن باشد … آنان به حق، اخلاصورزانند». « غيبت نعمانى ج 1، ص 319»
موفقيت در اين آزمايش، نيازمند بينشى است كه انسان ديندار، در پرتو آن بتواند در برابر تحريفها، شبههها و ترديدها، دين خود را حفظ كند و با هيچ يك از عوامل انحراف، خلوص دينى و ديندارى را در فكر و عمل، از دست ندهد كه اگر چنين شد، مصداق اين سخن رسول گرامى اسلام خواهد بود كه مىفرمايد: «به زودى پس از شما كسانى مىآيند كه يك نفر آنان، پاداش پنجاه نفر از شما را دارد». گفتند اى رسول خدا! ما در جنگ بدر، احد و حنين، در ركاب شما جهاد كرديم و درباره ما آيه قرآن نازل شده است. پيامبر صلىاللهعليهوآله فرمود: «اگر آن چه از آزارها و رنجها كه بر آنان مىرسد، بر شما آيد، بسان آنان شكيبايى نخواهيد داشت». « كتاب الغيبه، ص 456»
پايدارى بر دين در روزگار غيبت، به تحمل سختىها، ترسها، محروميتها و تنگناهاى مادى خلاصه نمىشود؛ بلكه تحمل فشارهاى سخت روحى و معنوى نيز، بر آنها افزوده مىگردد و اگر ديندارى با صبر و شكيبايى درست و آگاهانه توأم نباشد، به تدريج، نااميدىها روى مىآورد و باور را از روح و فكر مىزدايد
.http ://www .porseman .net
