مدرسه علمیه حضرت قاسم بن الحسن(ع) تهران

چکیده

یکی از مهم­ترین راه­های ارتباطی بین یگانه معبود هستی و انسان، دعا و مناجات است. مناجات یکی از اقسام دعاست. در فرهنگ اصیل و نورانی اسلام، گزاره­های تربیتی فراوانی در قالب دعا و مناجات بیان شده است. یکی از مهم­ترین و ارزشمندترین مناجات­ای رسیده از اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام، مناجات نغز و فصیح خمسه عشره است. این نجوا از لسان مبارک حضرت سید الساجدین علیه السلام، صادر شده است و دارای پانزده محور درخور توجه و پر محتوا می­باشد. این مناجات علاوه بر اعتبار در محتوا، از جهت سندی نیز دارای اعتبار و اهمیت می­باشد. از مهم­ترین فرازهای این مناجات نورانی، «مناجات الراجین» است. مسأله «رجا» حالتی است در بنده که وی را نسبت به پروردگار خویش و الطافش امیدوار می­سازد. امید به رحمت الهی از مبانی دینی و قرآنی است که در ضمن بسیاری از آیات قرآن و فرمایشات اهل بیت به آن تأکید شده است. امام سجاد علیه السلام خدای متعال را به عنوان تنها مرجع امیدواری یا «مرتجَی» معرفی می­نماید، که ویژگی­هایی چون: ولایت، احسان­گری، تسلط بر کل خیرات و… را دارد، آن جناب، انحصار درخواست از خداوند متعال، اعتصام به حبل الله، استغفار و…  را از ویژگی­های مرتجین دانسته و مواردی همچون:‌ عطاگری، برآوردن آرزوها، تقرّب و اقبال الهی و… را از مهم­ترین عوامل ایجاد امید در انسان­ها معرفی می­کند. بی­تردید امید بستن به رحمت و لطف الهی می­تواند دارای ثمرات شیرین فراوانی باشد که هم در دنیا و هم در آخرت عائد انسان می­شود از جمله مهم­ترین آثار رجاء: کسب سعادت، آسان شدن سختی­ها و مصائب دنیا و کسب بصیرت می­باشد. مرتجین در متن مناجات از مرجع حقیقی رجا که همان خداوند است درخواست­هایی همچون: قرار گرفتن در ردیف بندگان خاص خدا، منت نهادن خدا بر بنده و قرت العین شدن بنده و… را مسألت می­کنند. در میان مناجات­های خمسه عشره، «مناجات الراجین» دارای بیشترین محتوا از نظر امام سجاد علیه السلام است؛ زیرا وجود امید در انسان یک حالت روانی مثبت در وی به وجود می­آورد و عامل اساسی در حیات و بقای زندگی اوست و همین امر بر اهمیت فراوان «رجا» دلالت می­کند. روش گردآوری داده­های اولیه در این تحقیق کتابخانه­ای و روش داده­پردازی و تدوین، توصیفی ـ تحلیلی است.

واژگان کلیدی: دعا، مناجات الراجین، مناجات خمسه عشره، امام سجاد علیه السلام

پژوهشگر : مریم جعفری

جهت مطالعه کامل تحقیق به مؤسسه آموزش عالی حوزوی حضرت قاسم بن الحسن(علیهماالسلام) مراجعه فرمایید.