مدرسه علمیه حضرت قاسم بن الحسن(ع) تهران

چکیده

یکی از مهم­ترین راه­های ارتباط بین خالق هستی و انسان، دعا و مناجات است. مناجات یکی از اقسام دعاست و به حالتی گفته می­شود که انسان با خدای خویش به نجوا می­نشیند. در فرهنگ اصیل اسلامی، گزاره­های تربیتی فراوانی در قالب دعا و مناجات بیان شده است. یکی از ارزشمندترین مناجات­های رسیده از اهل بیت، مناجات خمس عشره است. این مناجات از زبان مبارک امام سجاد علیه السلام صادر شده است و مشتمل بر پانزده محور درخور توجه و پرمحتواست. این مناجات، علاوه بر اعتبار محتوایی دارای اعتبار سندی نیز می­باشد. از مهم­ترین فرازهای این مناجات نورانی، «مناجات المریدین» است. این مناجات، دستورالعمل جامع امام معصوم برای رسیدن به یک مراد واقعی است. از مهمترین فرمایشات امام در این متن اشاره به ویژگیهای مراد چون: راهنمایی، مایه اُنس مُرید بودن، امیدبخش بودن مرید و منزه بودن مراد است. آن جناب درخواستهای مریدین را از قبیل: درخواست فضل و احسان و عطوفت، وصال الهی و قرب الهی بیان می­کند. از نظر امام علیه السلام، مرید حقیقی، خود مبادرت به اظهار اراده به مراد می­نماید و همین امر ثمرات شیرینی دارد. مهم­ترین ثمرة آن عبادت دائمی و چشیدن لذت مناجات است. حاصل آن که صرف آفرینش انسان، هدف ذاتی خداوند نیست، بلکه مقدمه­ای است برای تربیت انسان به عنوان مرید و زمینه­ساز رشد و تکامل معنوی اوست؛ به این دلیل که حضرت حق، منشأ همه تأثیرات در مراد دینی است و در نهایت فقط خداست که مراد المریدین به شمار می­رود. پس خدا در رابطه با انسان، دو نقشِ آفرینندگی و مهم­تر از آن، مراد بودن ایفا می­کند که فلسفه وجودی نقش اول، در حقیقت، همان نقش دوم است.

قابل ذکر است که داده­های اولیه در این تحقیق به روش کتابخانه­ای گردآوری شده و با بهره جستن از روش توصیفی و تحلیلی تدوین شده است.

واژگان کلیدی: دعا، مناجات المریدین، مناجات خمس عشره، امام سجاد علیه السلام

پژوهشگر : مرضیه دلجوی کوشالی

جهت مطالعه کامل تحقیق به مؤسسه آموزش عالی حوزوی حضرت قاسم بن الحسن(علیهماالسلام) مراجعه فرمایید.

چکیده

انسانِ نیازمند، همواره به دنبال منبعی غنی و جاودان است تا بتواند از رهگذر تمسک به آن منبع لایزال، خواسته‌‌هایش را تأمین کند. خداوند متعال، این موجود بی‌همتا، وسیله‌ای به نام «دعا» در فراروی آدمی نهاده تا بدین سبب مخلوقش را در مسیر حیات یاری رساند. دعا، عرصه‌ی راز و نیاز و اظهار تذلّل و عبودیت و در یک کلام «افتقار» به درگاه آن بی‌نیاز بی‌نظیر است. در این میان، هدایتگران بشر به ویژه ائمه معصومین و علی الخصوص حضرت امام سجاد علیه السلام، ادعیه‌ی فراوانی عرضه نموده‌اند که «مناجات خمسه عشر» یکی از ارزشمندترین آنهاست. این میراث پُر بهای شیعی مشتمل بر پانزده مناجات پر نغز است که «مناجات المفتقرین» یکی از آنهاست. امام علیه السلام برای خداوند به عنوان «مُفتَقَر» حقیقی انسان، ویژگی‌هایی چون: جبران‌کنندگی نقایص مُفتَقِرین، امنیت‌بخشی، مُلک و سلطنت و ذوالفضل بودن را برشمرده،‌ سپس برخی از درخواست‌های مفتقرین را عرضه می‌دارند، چون: انحصار درخواست خاضعانه از خدا، اختصاص تضرّع و ابتهال به درگاه حق و درخواست تداوم از خالق بی‌همتا. نکته قابل توجه این است که «افتقار» صفتی است که با «مخلوقیت» موجودات، به ویژه انسان، حتی به عنوان «اشرف مخلوقات» عجین شده است و در مقابل، خداوند متعال به عنوان تنها هستی‌بخش عالم، صفتی چون «صمدانیت» را به یدک می‌کشد و همین امر، دلالت بر عینیت صفات الهی با ذات حق‌تعالی می‌کند. داده‌های اولیه این نوشتار به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده با بهره‌گیری از روش توصیفی تدوین گشته است.

واژگان کلیدی: دعا، مناجات المفتقِرین، مناجات خمسه عشره، امام سجاد علیه السلام

پژوهشگر : فهیمه سادات مؤذنی

جهت مطالعه کامل تحقیق به مؤسسه آموزش عالی حوزوی حضرت قاسم بن الحسن(علیهماالسلام) مراجعه فرمایید.

چکیده

یکی از مهم­ترین راه­های ارتباطی بین یگانه معبود هستی و انسان، دعا و مناجات است. مناجات یکی از اقسام دعاست. در فرهنگ اصیل و نورانی اسلام، گزاره­های تربیتی فراوانی در قالب دعا و مناجات بیان شده است. یکی از مهم­ترین و ارزشمندترین مناجات­ای رسیده از اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام، مناجات نغز و فصیح خمسه عشره است. این نجوا از لسان مبارک حضرت سید الساجدین علیه السلام، صادر شده است و دارای پانزده محور درخور توجه و پر محتوا می­باشد. این مناجات علاوه بر اعتبار در محتوا، از جهت سندی نیز دارای اعتبار و اهمیت می­باشد. از مهم­ترین فرازهای این مناجات نورانی، «مناجات الراجین» است. مسأله «رجا» حالتی است در بنده که وی را نسبت به پروردگار خویش و الطافش امیدوار می­سازد. امید به رحمت الهی از مبانی دینی و قرآنی است که در ضمن بسیاری از آیات قرآن و فرمایشات اهل بیت به آن تأکید شده است. امام سجاد علیه السلام خدای متعال را به عنوان تنها مرجع امیدواری یا «مرتجَی» معرفی می­نماید، که ویژگی­هایی چون: ولایت، احسان­گری، تسلط بر کل خیرات و… را دارد، آن جناب، انحصار درخواست از خداوند متعال، اعتصام به حبل الله، استغفار و…  را از ویژگی­های مرتجین دانسته و مواردی همچون:‌ عطاگری، برآوردن آرزوها، تقرّب و اقبال الهی و… را از مهم­ترین عوامل ایجاد امید در انسان­ها معرفی می­کند. بی­تردید امید بستن به رحمت و لطف الهی می­تواند دارای ثمرات شیرین فراوانی باشد که هم در دنیا و هم در آخرت عائد انسان می­شود از جمله مهم­ترین آثار رجاء: کسب سعادت، آسان شدن سختی­ها و مصائب دنیا و کسب بصیرت می­باشد. مرتجین در متن مناجات از مرجع حقیقی رجا که همان خداوند است درخواست­هایی همچون: قرار گرفتن در ردیف بندگان خاص خدا، منت نهادن خدا بر بنده و قرت العین شدن بنده و… را مسألت می­کنند. در میان مناجات­های خمسه عشره، «مناجات الراجین» دارای بیشترین محتوا از نظر امام سجاد علیه السلام است؛ زیرا وجود امید در انسان یک حالت روانی مثبت در وی به وجود می­آورد و عامل اساسی در حیات و بقای زندگی اوست و همین امر بر اهمیت فراوان «رجا» دلالت می­کند. روش گردآوری داده­های اولیه در این تحقیق کتابخانه­ای و روش داده­پردازی و تدوین، توصیفی ـ تحلیلی است.

واژگان کلیدی: دعا، مناجات الراجین، مناجات خمسه عشره، امام سجاد علیه السلام

پژوهشگر : مریم جعفری

جهت مطالعه کامل تحقیق به مؤسسه آموزش عالی حوزوی حضرت قاسم بن الحسن(علیهماالسلام) مراجعه فرمایید.

چکیده

از آن­جا که خدای متعال عشق و محبت را به صورت فطری در نهاد آدمی قرار داده است، پسندیده است که انسان آن را در مسیر صحیح و در جهت عشق به خدای سبحان هدایت کند و از آن­جا که ائمه اطهار علیهم السلام بهترین و عاشق­ترین بندگان خدایند، راه و رسم عاشقی را باید از آنان آموخت. ایشان در مناجات با خدا علاوه بر ارتباط با معبود و محبوب هستی، گزاره­های تربیتی فراوانی تعلیم می­دهند. یکی از مهم­ترین و ارزشمندترین مناجات­های رسیده از اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام، مناجات خمسه عشره است که از لسان مبارک حضرت سید الساجدین علیه السلام صادر شده است که در آن پانزده مرتبه سیر و سلوک الی الله در قالب پانزده مناجات بیان شده است. این مناجات علاوه بر اعتبار، در محتوا، از جهت سندی نیز دارای اعتبار و اهمیت می­باشد. «مناجات المحبین» یکی از این پانزده مناجات سراسر نور است که مسأله «محبت» در آن به عنوان یکی از مراحل سلوک مطرح می­شود. این مناجات از بهترین نمونه­های عشق ایشان است که امام سجاد علیه السلام در آن به جز مناجات با خدا و ابراز محبت به کمال مطلق، درصـدد تعلیـم و ارشاد شیعیانشـان برای قرار گرفتن در راه بنـدگی و اطاعت عاشقانه معبـود می­باشند. امام المحبّین معتقدند که محبّین حضرت حق که برترین بندگانند، اوصاف و ویژگی­های خاصی دارند که دیگران از آن محروم و بلکه بی­خبرند. آنها فارغ از دنیا و لذایذ زودگذر و همّ و غم آن، تنها با محبوب حقیقی انس گرفته و غم و شادی­شان تنها در انحصار محبوب است. به اعتقاد امام سجاد علیه السلام حبّ الهی آثاری چون ذکر خدا، معرفت خدا، قرب الهی، اطاعت محبانه و رضوان الهی را در پی دارد و او را به سعادت ابدی نایل می­گرداند. مطالعه و تدبر در فرازهای نورانی مناجات المحبین نشان می­دهد که رمز موفقیت انسان، در ایجاد محبت نسبت به حق است. از این رو امام سجاد بخش قابل توجهی از مناجات را به بیان آثار حب اختصاص داده­اند.

روش گردآوری داده­های اولیه در این تحقیق، کتابخانه­ای و روش داده­پردازی،‌ توصیفی ـ تحلیلی است.

واژگان کلیدی: دعا، مناجات المحبین، مناجات خمسه عشره، امام سجاد علیه السلام، حب

پژوهشگر : طاهره نوده فراهانی

جهت مطالعه کامل تحقیق به مؤسسه آموزش عالی حوزوی حضرت قاسم بن الحسن(علیهماالسلام) مراجعه فرمایید.

چکیده

تنها دلیل محرومیت انسانها از مقامات و ارزش ها فاصله گرفتن از مربیان آسمانی است که اگر در هر عصر گام به گام در پرتو نور ولایت و حرمت ائمه هدی علیهم السلام تربیت می یافتند، بدون تردید به کمالات آراسته بودند. بنابراین صحیفه ی سجادیه که از برکات مهم امام زین العابدین (علیه السلام) است برای تربیت و پرورش انسانها نقش مهم و غیرقابل انکاری دارد. امام سجاد (علیه السلام) درصحیفه در قالب دعا و مناجات آنچه که مورد نیاز بشریت بود را عنوان کردند و در این میان به مسئله شفاعت به عنوان یک نیاز اساسی برای انسان اشاره دارند. شفاعت جایگاه مهمی در عقاید مسلمانان دارد و به عنوان یک روزنه امید برای داشتن جایگاه بالاتر مورد توجه است و آنچه حائز اهمیت است این است که شفاعت این نیست که خداوند خودش بطور مستقیم شفاعت می کند، بلکه منظور این است که ذات باری تعالی با معرفی واسطه هایی شفاعت را قبول می کند. از جمله شفیعان پیامبران،ائمه، مومنین و صلحا هستند که می­توانند گنهکاران را شفاعت کنند . از جمله وسایل شفاعت قرآن، توبه و نماز هستند. اما کسانی هم از شفاعت محروم می مانند مانند افرادی که بغض اهل بیت را دارند و یا مشرکین و کافران و یا کسانی که نماز را سبک می شمارند.حاصل آنکه شفاعت عاملی برای ترغیب انسان ها به مسائل تربیتی و دینی و دوری از گناه است. بطوری که حتی امام سجاد ( علیه السلام) که خود هدایتگر انسان ها می باشند به این مسئله به عنوان روزنه ای برای جلب خوشنودی خدا می نگرند و این عمل ایشان به عنوان هدایتگر انسان ها عاملی است برای ترغیب آدمی بر بهره بردن از شفاعت.

روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش کتابخانه ای و روش تدوین توصیفی است.

واژگان کلیدی: شفاعت، صحیفه سجادیه، توبه، صلوة

پژوهشگر : عطیه سادات حسینی

جهت مطالعه کامل تحقیق به مؤسسه آموزش عالی حوزوی حضرت قاسم بن الحسن(علیهماالسلام) مراجعه فرمایید.

چکیده

یکی از مهم­ترین راه­های ارتباط بین خالق هستی و انسان، دعا و مناجات است. مناجات یکی از اقسام دعاست و به حالتی گفته می­شود که انسان با خدای خویش به نجوا می­نشیند. در فرهنگ اصیل اسلامی، گزاره­های تربیتی فراوانی در قالب دعا و مناجات بیان شده است. یکی از ارزشمندترین مناجات­های رسیده از اهل بیت علیهم السلام، مناجات خمس عشره است. این مناجات از زبان مبارک امام سجاد علیه السلام صادر شده است و مشتمل بر پانزده محور در خور توجه و پر محتواست. این مناجات، علاوه بر اعتبار محتوایی دارای اعتبار سندی نیز می­باشد. از مهم­ترین فرازهای این مناجات نورانی، «مناجات العارفین» است. این مناجات، دستورالعمل جامع امام معصوم برای رسیدن به یک عرفان حقیقی و پایدار است. از مهم­ترین فرمایشات امام در این متن، اشاره به مواردی چون: قاصر بودن زبان از ثنای حق، عجز عقل و فروماندن ابصار از شناخت ذات خداست. آن جناب عارفان را با ویژگی­هایی از قبیل: رسوخ شوق ایمان در قلب، محبت الهی و مکاشفه معرفی می­کنند. معرفت خدا، ثمرات شیرینی مثل: گوارایی یاد خدا، سیر فکر و اندیشه به سوی حق و قرب الهی دارد. عارفان از خداوند می­خواهند از آستان حق طردشان نکند و ایشان را در زمره­ی بندگان خاص و مخلص درگاهش قراردهد. نکته مهمی که در این مناجات به چشم می­خورد این است که بندگان هرگز نمی­توانند به شناخت ذات و کنه خدا نایل شوند. اما شناخت صفات حق، ناممکن نیست، گرچه باید توجه داشت معرفت اوصاف خدا از رهگذر شناخت ائمه معصومین به عنوان بندگان برگزیده الهی و واسطه­های فیض، میسر می­گردد. قابل ذکر است که داده­های اولیه این تحقیق به روش کتابخانه­ای گردآوری شده و با بهره جستن از روش توصیفی  تدوین شده است.

واژگان کلیدی: دعا، مناجات العارفین، مناجات خمس عشره، امام سجاد علیه السلام.

پژوهشگر : زینب قالیباف

جهت مطالعه کامل تحقیق به مؤسسه آموزش عالی حوزوی حضرت قاسم بن الحسن(علیهماالسلام) مراجعه فرمایید.